E-Book Overview
Кызыл: Тываның ном үндүрер чери, 1965. — 171 ар. Тихий уголок: повесть.
Кызыл-Эник Кыргыс Кудажы 1929 чылдың декабрь 18-те Улуг-Хем районнуң Барыкка төрүттүнген. Шагаан-Арыг ортумак школазынга, Кызылдың башкы училищезинге өөренип чораан. Ооң соонда Тере-Хөлге Чыргаланды чеди чыл школазынга башкылап турган. Чогаалчының 《Ыржым булуң》 деп тоожузунда бистиң хүннеривисте аныяктарның амыдыралы, оларның көдээ ажылагайны көдүрер дээш демиселге киржилгезиниң, хууда салымчолунуң, ынакшылының дугайн төөгүп бижип турар.
E-Book Content
Кызыл-Эник Кудажы
Тываны ном нд рер чери Кызыл - 1965.
1
К.- Э. Ку да ж ы . Ыржым булу .
ДОПЧУЗУ
АВТОРНУҢ ДУГАЙЫ
3
ПРОЛОГ
4
БИРГИ ЭГЕ
16
ИЙИГИ ЭГЕ
24
ҮШКҮ ЭГЕ
30
ДӨРТКҮ ЭГЕ
37
БЕШКИ ЭГЕ
42
АЛДЫГЫ ЭГЕ
48
ЧЕДИГИ ЭГЕ
52
СЕСКИ ЭГЕ
56
ТОСКУ ЭГЕ
63
ОНГУ ЭГЕ
66
ОН БИРГИ ЭГЕ
71
ОН ИЙИГИ ЭГЕ
77
ОН ҮШКҮ ЭГЕ
81
ОН ДӨРТКҮ ЭГЕ
86
ОН БЕШКИ ЭГЕ
89
ОН АЛДЫГЫ ЭГЕ
94
ОН ЧЕДИГИ ЭГЕ
98
ОН СЕСКИ ЭГЕ
106
ОН ТОСКУ ЭГЕ
115
ЧЭЭРБИГИ ЭГЕ
121
К.- Э. Ку да ж ы . Ыржым булу .
2
ЧЭЭРБИ БИРГИ ЭГЕ
125
ЧЭЭРБИ ИЙИГИ ЭГЕ
128
ЧЭЭРБИ ҮШКҮ ЭГЕ
134
ЧЭЭРБИ ДӨРТКҮ ЭГЕ
137
ЧЭЭРБИ БЕШКИ ЭГЕ
143
ЧЭЭРБИ АЛДЫГЫ ЭГЕ
146
ЧЭЭРБИ ЧЕДИГИ ЭГЕ
149
ЭПИЛОГ
152
ТАЙЫЛБЫРЛАР
155
3
К.- Э. Ку да ж ы . Ыржым булу .
Alma1
Авторнуң дугайы Кызыл-Эник Кыргыс Кудажы 1929 чылды декабрь 18-те УлугХем районну Барыкка т р тт нгeн. Шагаан-Арыг ортумак школазынга, Кызылды башкы училищезинге ренип чораан. Оо соонда Тере-Х лге Чыргала ды чеди чыл школазынга башкылап турган. К. Кудажы 1953 чылдан бээр парлалга органнарынга доктаамал ажылдап келген. «Сылдысчыгаш» солунну харыысалгалыг секретарынга, «Тываны аныяктары» солунну редакторунга ажылдап чораан. Ам «Шын» солунну редакторунда ажылдап турар. К. Кудажы Кызылда к р нени башкы институдуну т г -дыл факультедин, Москвага СЭКП ТК-ны чанында Партияны Дээди Школазыны журналистика салбырын дооскулаан. Кызыл-Эник Кудажыны баштайгы ш л ктери 1948 чылда «Сылдысчыгаш» солунга парлаттынып эгелээн. С лз редир ш л ктерини «Баштайгы базым» (1958) деп чыындызы, уругларга бижиттинген «/ н ктерни дангыраа» (1962) деп чечен чугаалары тыва дылга, «Кым э ажыктыгыл» (1963) деп тоолу орус дылга тускай номнар кылдыр парлаттынган. К. Кудажы очулга талазы-биле элээн ажылдарны кылган, Л. Толстойну , А. Серафимовичини , С. Баруздинни рассказтарын, Т. Шевченкону ш л ктерин, К. Чуковскийни "Айболит эмчизин" тыва дылче очулдурган. Чогаалчы с лгу чылдарда проза талазынче кичээнгейни салып турар. Оо бижээн «Шончалай» деп чечен чугаазы, «Тараа» деп бичии тоожузу республика солуннарынга орус, тыва дылдар кырынга нг лээн. Чогаалчыны «Ыржым булу » деп тоожузунда бисти х ннеривисте аныяктарны амыдыралы, оларны к дээ ажылагыйны к дурер дээш демиселге киржилгезини , хууда салымчолуну , ынакшылыны дугайын т г п бижип турар. «Ыржым булу » деп тоожу 1963 чылда э эки чогаалдар дээш республика конкурузунга мактал ша налды алган.
4
К.- Э. Ку да ж ы . Ыржым булу .
ПРОЛОГ …К с. Орай к с. Булуттар чавыс-чавыс. Булуттар кара-кара. Черже мыры ай халайгылап бады келгилээн, зе-чаза соккулап каан сарыг кидистер-ле. Оларны ч гле Улуг-Хемни ийи талазын хажыылай ш йл п бады баргылаан бедик тайгалар, кожагар с рлер баганалай к д р п алган турган ышкаш. Ховулар ээн калган. Даглар эдектеринде, буга шалары