E-Book Content
Ìèðãîðîäñüêèé êðàºçíàâ÷èé ìóçåé Ðàéîíîâå êîçàöüêå òîâàðèñòâî «Ìèðãîðîäñüêèé Ïîëê Óêðà¿íñüêîãî Êîçàöòâà»
ËÞÄÌÈËÀ ÐÎÇÑÎÕÀ
ÑÅËÀ ² ÕÓÒÎÐÈ ÌÈÐÃÎÐÎÄÙÈÍÈ XVII – XX ÑÒÎ˲ÒÜ (Ìàòåð³àëè äî ³ñòîðèêî-òîïîí³ì³÷íèõ ñòóä³é)
Ìèðãîðîä 2008 1
ÁÁÊ 63.3 (4Óêð – 4 Ïîë) + 81.2 Óêð + 26.89 (4Óêð – 4 Ïîë) Ð 65 Ðîçñîõà Ëþäìèëà. Ñåëà ³ õóòîðè Ìèðãîðîäùèíè XVII – XX ñòîë³òü. Ìàòåð³àëè äî ³ñòîðèêî-òîïîí³ì³÷íèõ ñòóä³é. – Ìèðãîðîä: Âèäàâíèöòâî «Ìèðãîðîä», 2008. – 234 ñ. ISBN 978-966-2060-14-0
Ó êíèæö³ ïîäàíî ìàòåð³àëè ç ³ñòî𳿠ñ³ë ³ õóòîð³â XVII – ÕÕ ñòîë³òü, ÿê³ ³ñíóâàëè íà òåðèòî𳿠êîëèøíüîãî Ìèðãîðîäñüêîãî ïîëêó òà Ìèðãîðîäñüêîãî ïîâ³òó ³ íèí³øíüîãî Ìèðãîðîäñüêîãî ðàéîíó, à òàêîæ ðåºñòðè ì³êðîòîïîí³ì³â (ì³ñöåâèõ ãåîãðàô³÷íèõ íàçâ) ðàéîíó, çîêðåìà, ìîãèë. Äëÿ äîñë³äíèê³â, êðàºçíàâö³â, â÷èòåë³â, ó÷í³â òà øàíóâàëüíèê³â ³ñòîð³¿.
© Ðîçñîõà Ë., 2008 2
Â²Ä ÀÂÒÎÐÊÈ Â³äõîäÿòü ó ìèíóëå äåñÿòèë³òòÿ é ñòîë³òòÿ. Çíèêàþòü ³ç ëèöÿ çåìë³ äåñÿòêè é ñîòí³ íàñåëåíèõ ïóíêò³â, íàòîì³ñòü ç’ÿâëÿþòüñÿ íîâ³. Ðàçîì ³ç öèìè çì³íàìè çíèêàþòü ³ çàáóâàþòüñÿ íàçâè êîëèøí³õ ñ³ë ³ õóòîð³â. À ùî âæå êàçàòè ïðî ì³êðîòîïîí³ìè – ì³ñöåâ³ íàçâè óðî÷èù, êóòê³â, ÿð³â, âîäîéì, áàéðàê³â, øëÿõ³â, êðèíèöü, ìîãèë òîùî. Òèì÷àñîì ó âñ³õ öèõ íàçâàõ çàêîäîâàíà ³ñòîð³ÿ ñâîãî ÷àñó. Âîíà çàô³êñîâàíà ó ãåîãðàô³÷íèõ íàçâàõ, ÿê³ óòâîðèëèñÿ â³ä ïð³çâèù òà íàéìåíü âëàñíèê³â. Ó òîïîí³ìàõ ÷àñòî ìîâáè «çàêîíñåðâîâàí³» ñîö³àëüí³ é åêîíîì³÷í³ ðåà볿 ìèíóëèõ â³ê³â, ðîäèíí³ é ì³æëþäñüê³ ñòîñóíêè, îñîáëèâîñò³ êîëèøíüîãî ðåëüºôó òà ³íøå. Çàïðîïîíîâàíà ïðàöÿ ´ðóíòóºòüñÿ íà ç³áðàíèõ ³ ñèñòåìàòèçîâàíèõ ð³çíîìàí³òíèõ ìàòåð³àëàõ, ùî ñòîñóþòüñÿ íàñåëåíèõ ïóíêò³â òà óðî÷èù, ÿê³ ³ñíóâàëè íà òåðåíàõ íèí³øíüîãî Ìèðãîðîäñüêîãî ðàéîíó. Ó ìîðîê â³÷íîãî çàáóòòÿ íå ïîâèííî â³ä³éòè òå, ùî áóëî íàøîþ ³ñòîð³ºþ, íàøîþ íàö³îíàëüíîþ ãîðä³ñòþ. Çîêðåìà, öå ò³ íåâåëèê³ ñåëà, ÿê³ ùå íà ïî÷àòêó ÕÕ ñòîë³òòÿ áóëè ñïîâíåí³ äèòÿ÷èì äçâ³íêîãîëîññÿì, à çà ê³ëüêà äåñÿòèë³òü äðóãî¿ ïîëîâèíè öüîãî ñàìîãî ñòîë³òòÿ ïåðåòâîðèëèñÿ íà ñóìí³ ïóñòêè – „òðè õàòè, îäèí æèòåëü”. Öå é õóòîðè, áàãàòî ç ÿêèõ êîëèñü áóëè, ïî ñóò³, ì³öíèìè ôåðìåðñüêèìè ãîñïîäàðñòâàìè, à íèí³ â³ä íèõ, ó êðàùîìó âèïàäêó, çàëèøèëàñÿ ò³ëüêè êóïêà äåðåâ ó ñòåïó é çàìóëåíà êðèíèöÿ, òà ùå áîëþ÷³ çãàäêè â ñåðöÿõ ëþäåé òîãî ïîêîë³ííÿ, ÿêå íèí³ äîæèâຠâ³êó. Ó äîâ³äíèêó «Ñåëà ³ õóòîðè Ìèðãîðîäùèíè XVII – XX ñò.» ìè çîñåðåäèëè ñâîþ óâàãó, çäåá³ëüøîãî, íà â³äîìîñòÿõ ïðî ìàë³ íàñåëåí³ ïóíêòè. ²ñòîð³ÿ âåëèêèõ ñ³ë ³ ñåëèù ðàéîíó, öåíòð³â ñ³ëüñüêèõ ³ ñåëèùíèõ ðàä (òàêèõ ÿê Âåëèê³ Ñîðî÷èíö³, Çóá³âêà, Êîìèøíÿ, Ïåòð³âö³, Ðîìîäàí òà ³í.) ö³ëêîì ñâ³äîìî ïîäàíà íàìè ñòèñëî, ç îãëÿäó íà òå, ùî ³ñíóº ÷èìàëà ë³òåðàòóðà – äîâ³äêîâà é êðàºçíàâ÷îãî õàðàêòåðó, â ÿê³é âèñâ³òëåíà ³ñòîð³ÿ öèõ íàñåëåíèõ ïóíêò³â. Ëèøå ó âèïàäêàõ, êîëè ç’ÿâëÿëèñÿ ôàêòè, ÿê³ äîñ³ íå áóëè â³äîì³ àáî íå áóëè îïðèëþäíåí³ â íàÿâí³é ë³òåðàòóð³ ïðî âåëèê³ ñåëà, ö³ ôàêòè ïîäàíî äåòàëüí³øå. Ó äîâ³äíèêó çàô³êñîâàíî 966 íàçâ íàñåëåíèõ ïóíêò³â, ÿê³ ïðîòÿãîì XVII – XX ñòîë³òü ³ñíóâàëè íà òåðèòîð³¿, ùî â³äïîâ³äຠñó÷àñíîìó Ìèðãîðîäñüêîìó ðàéîíîâ³. Íèí³ â ðàéîí³ ïåðåáóâຠíà îáë³êó 101 íàñåëåíèé ïóíêò; â äîâ³äíèêó âîíè ïîçíà÷åí³ àñòåðèñêîì *. Ìàòåð³àëè äîâ³äíèêà âèêëàäåíî àáåòêîâèì ÷èíîì. ªäèíèì âèíÿòêîì º òîïîí³ìè íà ë³òåðó ¥, ÿê³ íå âèä³ëåíî â îêðåìèé àáåòêîâèé ï³äðîçä³ë, à ïîäàíî ñåðåä ìàòåð³àë³â íà ë³òåðó Ã, îñê³ëüêè â íàçâàõ,
3
çíàéäåíèõ ó äæåðåëàõ XVIII – XIX ñòîë³òü, ñïîñòåð³ãàºòüñÿ çì³øóâàííÿ öèõ ë³òåð (íàïðèêëàä, õóòîðè ¥îð´îâñüêîãî ³ Ãîðêîâñüêîãî). ßêùî íàçâà íàñåëåíîãî ïóíêòó ïðîòÿãîì ÷àñó éîãî ³ñíóâàííÿ çì³íþâàëàñÿ, ïîäàþòüñÿ âñ³ ìîäèô³êàö³¿ íàçâè, ÿê³ âäàëîñÿ çàô³êñóâàòè, ç çàçíà÷åííÿì äàòè. Ïàðàëåëüí³ íàçâè ïîäàþòüñÿ â äóæêàõ àáî ïîñèëàííÿì, íàïðèêëàä: Òàðàïóíüêà, ñåëî. Äèâ.: Øàðê³âùèíà. Ó äåÿêèõ âèïàäêàõ, ÿêùî â äæåðåë³ íàçâà ïîäàíà áåç ÷³òêî¿ íîì³íàö³¿ (íàïðèêëàä, ó „Îïèñàõ Êè¿âñüêîãî íàì³ñíèöòâà 7080 ðîê³â XVIII ñò.” çãàäóºòüñÿ „õóò³ð ïîñïîëèòèõ Ñàëåíêà, Ãàâðèøà ³ Ñêëÿðà”), òî â