şerha Dîwana Ehmedê Xanî Felsefe û Jiyana Wî

Abdurrahman Durre ŞERHA DÎWANA A EHMEDE XANI FELSEFE Û JIYANA WÎ KESKESOR A. KESKESOR: 1 ŞERHA DÎWANA EHMED~ XANÎ FELSEFE0 JIYANA WÎ Abdurrahman Durre Berg: Genco Demirer Çapa Yekem: Stenbol, 2002 Çap: Berdan Matbaacılık @ Avesta, 2002 Ev kitêb bi alîkariya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê hatiye çapkirin AVESTA BASıN YAYıN REKLAM TANITIM MüziK DAGITIM LTD. şTi Meşrutiyet ı..:.;.... - ~ ~t£; ~J ~~ lo> , i:?~ .ı.l.;.i ~i ..~ Lt....:. "JJll ~ 0~ W)J ~ı.:..tl ~', i ~ ::, LJ fl' ~ JS 01~ J~ :(~ bW) 1~' ..7."JJll "jı l.p.o,s) b~.ü:iJ d;~ ~ .7.~ (,,).;.. -;L: . t •"\ d~ ,,\ .J.;.J.I )aı ~ rlWI ~ .((-::7'.;:il I 61 ÖNEMLİ BİR NOKTA Ayrıca, Cenab-iHak, iyilik kötülük, saadet ve şakavet yoUarından birisinin seçme yeteneği ve kabiliyyeti, insanın tinetinde ve yaradılışında eşit ve müsavi bir şekilde denge1emiştir;çok hassas bir manevi terazi ile ötçmüştür; ki insan kendi hür iradesinin ağırlığını hangi tarafa koyarsa 0 taraf ağır basar ve tahakuk eder, AUah'in meşiyeti de 0 yönde teceli eder. (' • / ..ı.4J1) «ü:~ I b l:ı:.ıAJ)) AUah,onu (insanı) iki yola hidayet etti (yöneltti). (El-Beled/ayet.l0) (' •-Q,,-Aj ~i) « LAL...ı ıJ.4 ,,:,L:.. .li" LA~j ıJ.4 c;lii .li LAI~" LA~ wıjn ''Sonra ona (nefse-ruha) kötülük ve ondan sakınıp iyi olmak duygusunu bi1 likte ilham edene yemin ederimki: Nefsini kötülüklerden arındıran, kurtuluşa ermiş, onu kötülüklere daldıranda, ziyan etmiştir.(Eş-şems/ayet.8) A 1/ .(\\/..ı.e)l) «~~ L. '''~ ~ ~~ l.c ~ Y d.1Il0!)) Bir toplum kendilerini (kendilerine verilenleri) deşiştirmedikçe, Allah onlardakini (onlarda bulunan nimetleri) deşiştirmez. (Er Ra'd-ayet.ll) Yani kısacası: Allah kuUarının arzu istek ve iradesine göre, onlara muamele yapar . .~i ~ ~ ~ı..,~i ~ ~ ~ ~ISaid (Saadete ermiş kimse) antÎsının karnında said dir. (saadete kavuşmuştur). ~G.7. şaki (haydut, günahkar, her türlü kötülükleri yapabilen) de, anansının karnında şakidir. Yani: insanın yaratılışında hem saadet, hem de şekavet yeteneği ve kabiliyeti mevcuttur; insan 0 iki yönlü yetenek ve kabiliyetiyle, isterse said, isterse de şaki olur. Bu kısa izahtan sonra, Kaderin, değişmez bir ilahi kanun ve nizam (sunetullah) olduğu, mütekelliminlerin ihtilafları da, kaderin özünde olmayıp, yorum ve anlayışlarından kaynaklandığı, insanların hür ve serbest bir iradeye sahip olarak yaratılmış olduğu ve bundan dolayıda sorumlu bulunduğu gerçeği ortaya çıkmış oluyor. 62 EN BÜYÜK PROBLEM Kader bahsinde karşılaşılan en büyük problem de, bu oisa gerek: ''EğerAllah, gelecekte ne oiacağını, şu adamın bu yolu, bu adamın da şu yolu tutacağını biliyorsa, 0 adam, muhakkak ve ister istemez 0 yolu tutacak demektir. Çünkü Allah bildiğinden yanılmaz" Evvela şunu vU1 gulayalımki Allah în geleceği bilmesi, geleceğin Allah için açık bir kitaptan ibaret olduğunu ve onun ezeli ilminin ayinesinde görünmekte olduğunu ifade eder. İnsan için herşeye olan mesafe ve zaman tahdidi, Allah için bir hiçtir. İnsanın bilgisi, malumatı, mesafe ve zamanla tahdit edilmiştir; Fakat 0 sonsuz varlık olan Allah için, sonsuz mesafe bir tek nokta gibidir; Geçmiş ve gelecek bütün zamanlar, şimdiki zaman gibidir. Bir insan gözünün önünde olan şeyleri, nasıl görüyor ise, Allah da, ezelden ebede olan herşeyi öyle görür ve bilir; insan