сэдьхэлэйм шүрэнүүд: дуунай шүлэгэй согсолбори

ВЛАДИСЛАВ ТYГДЭМЭЙ Сэдьхэлэйм шүрэнүүд ВЛАДИСЛАВ ТYГДЭМЭЙ СЭДЬХЭЛЭЙМ ШYРЭНYYД Дуунай шүлэгүүд Хэжэнгэ 2011 он УДК ББК Г 89 84 (2Рос=Буря)-5бу 814 Энэ ном хадаа Владислав Түгдэмэйн түрүүшын дуунай шүлэгүүдэй согсолбори юм. Буряадайнгаа тала дайда, түрэл нютагаа магтан түүрээһэн шүлэгынь дуун боложо зэдэлэнхэй. Эхэ хэлэнэйнгээ баялигыень уран тодоор элирүүлжэ, арад зонойнгоо зүрхэ сэдьхэлыень уяруулан хүдэлгэһэн, буряад-монголоймнай жэнхэни шэнэ үеын ирагуу найраг мүн © Владислав Тyгдэмэй, 2011 © Жаргал Цыбикова, 2011 © «Буряад-Монгол Ном», 2011 Шүлэгүүд — минии хүлэгүүд Шүтэһэн бодолойм хэшэгүүд, Сэдьхэлэйм нангин шүрэнүүд — Сээжэһээм бурьялһан элшэнүүд Энэ 170 шүлэг багтааһан түрүүшын номоо «Сэдьхэлэйм шүрэнүүд» гэжэ нэрлэбэб. Ехэнхидээ дуун болохо маягтайгаар бэшэжэ туршанаб. Холо дүтын нютаг нуга, инаг дуран, хани нүхэд, байгаали оршон, ажа байдалаа магтажа найруулнаб. Шүлэгэйнгөө хүгжэмтэ дуун болоод зэдэлхэдэ ехэтэ баярлажа, урма зориг ородогби. Номыем хэблэлдэ бэлдэһэн Жаргал Цыбикова, мүнгөөр туһалһан Самаринов Андрей Гомбоевичдэ баярые хүргэнэб. Владислав Түгдэмэй ХҮДӨӨ ШҮЛЭГШЭ ХҮБҮҮДЭЙ НЭГЭН Владислав Түгдэмэй (Тугдумов) табяад наһанһаа шүлэг бэшэжэ эхилээ, тиихэдээ ехэнхинь дуун боломоор шүлэгүүдые найруулдаг юм. Үгэнүүдынь удхатай, гүнзэгы бодолтой. Байгаали, ажабайдалые зохидоор, нугалбаритайгаар хэлэжэ шададаг нүхэр байна. Сэрэн Раднаевич Галанов бидэ хоёрто шүлэгүүдээ уншажа хужарлуулдаг, манай номоо хэблүүлхээр болоош гэхэдэ, үшөөл үдышэг бэшэ аал даа гээд хэлэдэг һэн. Энэ нүхэрнай мүнөө болоходо ёһотойл дуунай шүлэгшэн, аяар ерээд шүлэгүүдынь дуунай хүгжэмтэй болонхой, радио, телевиденеэр зэдэлжэ байдаг гээшэ, үшөөшье дуунууд бэшэгдэжэ үргэлжэлһөөр. Би Владислав Тугутович нүхэртөө амжалта хүсэжэ, һайхан шүлэгүүдээ бэшэжэл байхыень үреэнэб. Гунгаа Чимитов, Буряадай арадай поэт АРЮУН ЗАМДА ҮРЕЭГЭЭД… Хориин арбан нэгэн эсэгые түлөөлдэг уран зохёолшод сооһоо Владислав Түгдэмэйн бүтээлнүүдые үнинэй уншадаг, ойлгодог хүнүүдэй нэгэн болоноб. Тиин һаяхан уулзахадаа асуубаб: «Хэды шүлэгүүдшни дуун болонхой бэлэй даа?». Юрэдөөл тандаа сэхыень хэлэхэдэ, 170 шүлэг бэшэгдээ. Эдээн сооһоо 90 шүлэгынь дуунай жэгүүртэй (нототой) болонхой. Даб дээрэ иимэрхүүл даа, — гээ һэн. Ехэл ажал бутээгээ байнаш даа. Би эндэ юумын «хэмжүүр», «шэгнүүр» тухай хэлэнэгүйб. Үндэһэн арадайнгаа үндэһэн соёл, баян хэлые, тэрэнэй жабхаланта һүр һүлдые аяар дээшэнь үргэлсэжэ шадаһан габьяа тухайдашни түүрээнэб. Хүн бүхэндэ иимэрхүү хуби заяанай үгтэдэггүйнь мэдээжэ. Оюун бэлиг гээшэмнай газарһаа абтаһан гал мэтэ гарбал угһаа үршөөгдэн дамжаһан наһанай шэди бшуу. Наһан соогоо иимэ жэгүүртэ шэдеэр ниидэхэ гээшэ ганса энэ наһанай бэшэ, урда наһанһаа заяашалагдаһан таагдашагүй хүсэн мүн. Мүнөө наһанай түрүүшын тэбсэг дээрэһээ оршолонто Юртэмсые ажаглан шэртэжэ, багажа зэбсэг гуурһаяа бахим баринхай Бабжа мэтээр намда һанагданалши. Өөрыншни шүлэглэмэл нэгэ дуун иимэ мүрнүүдые шамдаа сэхэ зорюулха дуран түрэнэ. Буурал баабай Шалсаанын Буян хэшэг найзатай, Худан, түшэг Хэжэнгын Хушуу шэмэн манданаш! Юун бэ гэхэдэ, арадаа хэһэн бүтээлнүүдээр баян, урдаа табиһан түсэбүүдээр олон нажар намарай халасалдаан мэтэ намжаа нарата хаһа соогоо ниидэжэ ябанаш. Шүлэгөөр дуулаха гээшэмнай — ниидэлгэн гэжэ мэдэрнэб! «Бүргэд шубуун ниидэхэ бүреэ һодо нэмэдэг,