E-Book Content
CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRK MİZAHI Àz ïz ’n é s in c u m h u r iy e t D Ö N E M İN D E TÜRK MİZAHI «Düzyazı» Hazırlayan: AZİZ NESİN Akbaba Yayınlan Kapak: Erkal Yavi Akbaba Yayınlan Klodfarer Cad. No: 8.10, Daire 3 Divanyolu — İstanbul Dizgi-Baskı: YELKEN Matbaası — İstanbul, 1973 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa Bu kitabın nasıl yazıldığına değgin açıklama Mizah = Gülmece Gülmek Neden güleriz? Neye, kime güleriz? İnsan hangi koşullarda güler? H areket komiği K arakter komiği Saçmanın mantığında gülmece ......................................... Gülmecenin ulusallığı ve sınıfsallıği ....................................... Görevci gülmece Gülmecenin sınıfsal işlevi Halk gülmecesi ................................................................ Halk gülmecesinin ve halktan yana gülmecenin betim lenmesi Halk gülmecesinin tarihsel ve toplumsal oluşum koşulları Komedyanın babası Aristophanes ..................................... İkinci Dünya Savaşından sonra Türkiye’de mizah (Markopaşa Dönemi) ................................................................ Nasrettin Hoca dönemi ............................................................ Kişide gülmece yeteneğinin gelişmesi için iç etken (Bi reysel koşullar) Cumhuriyet döneminde gülmeceye baskı Hüseyin Ehlimi G ürpınar Ahmet Rasim Hüseyin Suat Yalçın Cenap Şahabettin Ahmet Hikmet Müftüoğlu Mehmet Rauf Ibnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci Memduh Şevket Esendal Fazü Ahmet Aykaç Ömer Seyfettin Ahmet Haşim Aka Gündüz Sermet M uhtar Alus Refik Halid Karay Ercüment Ekrem Talû 7 15 17 20 21 22 23 25 26 27 33 36 37 37 41 42 43 46 49 55 65 97 111 115 121 127 134 137 154 159 176 185 191 197 222 Sayfa İbrahim Alâettin Gövsa Burhan Felek Reşat N uri Güntekin Osman Cemal Kaygılı Refi Cevad Ulunay Orhan Seyfi Orhon Mahmut Yesari F. Celâlettin Yusuf Ziya Ortaç Hakkı Süha Gezgin Selâmi İzzet Sedes Peyami Safa N urettin Artam Vâlâ Nurettin Vâ-Nû Sabahattin Ali Naci Sadullah Damş Rakım Çalapala Hikmet Feridun Es Rıfat İlgaz Zahir Güvemli Doğan Nadi Orhan Kemal Aziz Nesin Haldun Taner Adnan Veli B urhan Esen Bülent Oran İlhan Engin Çetin Altan Suavi Süalp H. Hüseyin Korkmazgil Orhan Duru Refik Erduran Yalçın Kaya Vedat Saygel Şemsi Belli Muzaffer Izgü Kenan Akıncı Nurettin Türker Sulhi Dölek Erhan Tığlı 231 236 240 251 269 272 280 289 295 305 311 314 320 324 327 336 340 346 350 358 361 364 370 381 391 399 403 408 413 416 420 428 435 438 444 449 455 460 466 471 476 BU KİTABIN NASIL YAZILDIĞINA DEĞGİN AÇIKLAMA 1948 yılında «Aziznâme» adlı b ir taşlam a kitabı yayınlamış tım. Bu taşlam a kitabının ilk sayfasında şu dörtlük vardı: ONLARA Zannetme ki dâim bîşekcesine Siz h er anırdıkça huu çeker millet Alkış beklerken siz eşşekcesine Verir hakkınızı yun çeker millet Zamanın basm savcısı Hicabi Dinç, bu taşlama dörtlüğüyle hükümeti aşağıladığımı iddia ederek aleyhime dâva açmçıştı. Bu ve benzeri suçlardan sanık olanların yargılanmaları tutuklu gö rülürdü. Tutuklanmam için emir alan polis de beni arıyordu. Büyük geçim sıkıntısı çektiğim o günlerde, cezaevine girmeden önce, tutuklu kalacağım sürece iki çocuğumun geçimini sağla, yacak parayı bulmaya çalışıyordum; ondan sonra da polise gidip teslim olacaktım. İstanbul siyasî polisi büyük bir çabayla beni altı ay aradı. (Aziznâme’den ötürü açılan dâvadan, dört ay ce zaevinde tutuklu kaldıktan sonra, İstanbul İkinci Ağır Ceza Mahkemesi kararıyla beraet etmiştim.) Polis beni bulamadı. Çünkü o kaçak gezdiğim günlerimi, İstanbul’un genel kitaplıklarında, mizah konusunda çalışarak geçiriyordum ki, kitaplıklar polisin uğradığı, uğramayı akıl ede ceği yerler değildi. 1944 yılında gazeteciliğe gülmece (mizah) yazılarıyla başla dım. Çalıştığım ilk gazete, o zaman Sedat Simavi’nin çıkardığı 7 Karagöz gazetesiydi. Bu gazetede halk için mizah yazıyordum. Sonra, Ze